رابطه فقيه با روشنفکر
محمد عیاش کبیسی – عضو اتحادیه
منظور ما از فقیه عالم متخصص در علوم شرعی است و منظور از روشنفکر کسی است که از علوم شرعی آگاه است و با آن سر و کار دارد اما به حد تخصص نرسیده است. بیشتر این روشنفکران در علوم دیگر مانند پزشکی، مهندسی، حقوق، اقتصاد و غیره تخصص دارند. بنابراین گاهی فقیه می‌تواند با داشتن این تخصص‌ها روشنفکر باشد در این حالت می‌گوییم فلان فقیه در پزشکی سررشته دارد. چنان که می‌گوییم فلان پزشک اطلاعات شرعی دارد. اشکالی ندارد یک نفر دو تخصص یا بیشتر را با هم جمع کند.
فقیه در بسیاری از اوقات از دخالت روشنفکر و اشکال‌تراشی او گلایه‌مند است به ویژه آن بخشی که ناشی از ناآگاهی از اصول و پایه‌های این علم است. روشنفکر هم گاهی از نوعی قیمومیت فقیه و انتظار سمع و طاعه داشتن از دیگران و درخواست احترام برای علمایی که ورثه‌ی پیامبران هستند شاکی است. به نظرم در حال حاضر تنظیم روابط بین این دو گروه ضروری است نه برای جدا کردن و اصلاح بین دو طرف؛ بلکه به باور من برای این که نیاز فقیه به روشنفکر کمتر از نیاز روشنفکر به فقیه نیست. هر دو در تدوین نهایی گفتمان هدفمند و روشنگری که بتواند مشکلات جامعه را حل کند هم‌دیگر را کامل می‌کنند. بدون این تکامل و همراهی، در فتاوای مفتی‌ها و در افکار روشنفکرها شکاف‌های زیادی خواهیم دید.
روشنفکر کیست؟
روشنفکر:
1- روزنه‌ی فقیه به دنیای تخصص‌های دیگر است.
2- روزنه‌ی او به سمت واقعیتی است که فهم فتوا پیش از تشخیص دقیق آن امکان ندارد.
3- روشنفکر می‌تواند با مطرح کردن سؤالات و اشکالات خود فتوا را نقد کند؛ این باعث می‌شود مفتی تلاش کند فتوایش دقیق‌تر و منضبط‌تر باشد.
4- روشنفکر هوشیار و امین ابزار رسیدن گفتمان فقهی به شیوه‌ی قابل فهم به جامعه است.
5- روشنفکر همچنین چشمی است که متوجه انحراف مفتی‌ها و تشخیص اجتهاد درست از نادرست است. مجتهد صادق را از مجتهدی که دنیا را به نام دین تباه می‌کند و با صدور فتوا به نفع طاغوت، به آنان نزدیکی می‌جوید تشخیص می‌دهد.
تلاش برخی از روشنفکران که می‌خواهند خود را جایگزین فقها نشان دهند، پدیده‌ای است که از خلل آشکار خبر می‌دهد؛ خلل در رویکرد روشنفکر و تربیت درونی او یا در عدم اعتماد به همه‌ی مختصصان.
اما نیاز روشنفکر به فقیه اصلی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت مهم نیست روشنفکر در چه سطح فرهنگی باشد. هر علمی جویندگان خود را دارد و هر صنعتی مردان خود را.
http://www.iumsonline.org/ar/ContentDetails.aspx?ID=11029